Yun Bin (22 tuổi) quê Biên Hòa là một người chuyển giới từ nữ sang nam khá nổi tiếng trong cộng đồng LGBT (lesbian, gay, bisexual và transgender). Bạn bè, người quen chỉ biết tên thường gọi của cậu là Yun Bin, còn tên thật Nguyễn Thùy Dương lạ lẫm ngay cả với chính Bin.

Sinh ra với ngoại hình nữ, từ nhỏ Bin đã nhận thức mình là nam. Ngoài cách ăn vận, Bin cũng thể hiện cá tính như một cậu bé nghịch ngợm. Bin kể, những năm 6-7 tuổi cậu đều nói mình tên Sơn khi ai đó hỏi. Một ngày mẹ biết được đã đánh cho cậu một trận tơi bời.

Không được dùng tên con trai, Bin chuyển sang dùng nickname và tên viết tắt. Cậu chia sẻ: “Em ghét cái tên nữ tính của mình. Từ cấp 3 đến thời đại học em đều ghi nhãn vở bằng tên Yun Bin, các bài kiểm tra ghi bằng tên viết tắt N.T. Dương. Chỉ lúc đi thi em mới dùng cái tên khai sinh đó”. Mỗi khi giao tiếp, Bin đều ghi bằng tên viết tắt N.T. Dương và kệ mọi người suy luận. Có lần cậu đi may bộ đồ, người thợ may hỏi thành Nguyễn Trí Dương hay Nguyễn Thành Dương, cậu cũng gật đại Nguyễn Thành Dương.

Là một người năng động, thời sinh viên nhiều lần Bin đi xin việc đều không được nhận vì hình dáng bất đồng với giấy tờ. Khó khăn lắm mới xin được một chỗ cũng nhanh chóng bị cho nghỉ việc với lý do “khách vào mua hàng không biết nên gọi là anh hay chị”.

“Để xin được việc, em phải vờ nữ tính một tí. Thỉnh thoảng em nhờ mấy thằng bạn qua chỗ làm đón, lấy cớ khoe ‘bạn trai tui đó’. Giờ nghĩ lại thời gian đó thật kinh khủng vì cứ phải kìm nén con người mình”, Bin bộc bạch. Cậu rất mong chờ pháp luật cho phép để được thay đổi giấy tờ thành giới tính nam và đàng hoàng sử dụng một cái tên mạnh mẽ.

Jessica (27 tuổi) là người chuyển giới nam sang nữ. Để được sống với con người thật, cô đã chăm chỉ làm việc lấy tiền sang Thái Lan phẫu thuật chuyển đổi giới tính. Giờ đây nhìn vẻ ngoài quyến rũ, nước da mịn màng chẳng thể ai biết được Jessica từng là đàn ông. Nhưng chỉ cần nhìn qua giấy tờ tùy thân, tất cả cố gắng để có vóc dáng phụ nữ của cô đều bị sụp đổ.

Cô gái xinh đẹp kể, hồi mới phẫu thuật chuyển giới tính, chuyện giấy tờ nhiều khi làm cô bế tắc. Cô không dám làm thẻ ngân hàng, đăng ký tạm trú hay giao dịch mua bán. Mọi công việc đều nhờ người khác đứng tên. Ngay cả bảo hiểm, Jessica cũng không được giải quyết và giờ bảo hiểm thời còn là con trai không sử dụng được nữa.

“Khi người ta đọc tên Nguyễn Hữu Toàn mà thấy đứng lên một cô gái, lập tức đám đông quay lại nhìn làm em run lắm. Lúc làm bảo hiểm, dù đã nhận phẫu thuật chuyển giới nhưng nhân viên vẫn khó dễ, bảo em giả mạo rồi không giải quyết”, cô cho biết thêm.

Khát khao được đổi tên, Jessica từng bỏ ra một số tiền lớn để có được giấy tờ, nhưng lúc nhận lại là giấy tờ giả. Cô hy vọng một ngày gần đây được pháp luật công nhận giới tính chuyển đổi cho những người như cô. Lúc đó tên khai sinh Nguyễn Hữu Toàn cô sẽ chuyển thành Nguyễn Huỳnh Tố An (chữ Huỳnh là họ mẹ, chữ Tố An tách từ tên ban đầu của cô).

“Đi đâu, làm gì em cũng bị dị nghị, gây khó dễ nên thường cộng đồng chuyển giới chúng em chỉ làm việc trong môi trường quen, ra ngoài vào buổi tối”, Jessica chia sẻ.

Pháp luật hiện hành chỉ cho phép đổi họ tên trong các trường hợp như trùng tên, tên dễ gây nhầm lẫn, xác định lại huyết thống hoặc giới tính (người liên giới). Những người chuyển giới không được phép.

Đa phần người chuyển giới đang sử dụng cái tên giao tiếp hàng ngày không đúng với tên khai sinh. Trong nước không cho phép các bệnh viện thực hiện, những người muốn sống với giới tính thật phải bỏ một số tiền lớn sang nước ngoài phẫu thuật. Không ít người đã phẫu thuật chuyển giới hàng chục năm nay nhưng vẫn phải sử dụng giấy tờ cũ. Tại Việt Nam ghi nhận trường hợp anh Phạm Văn Hiệp, phẫu thuật đã đổi tên thành cô giáo Phạm Lê Quỳnh Trâm. Sau một thời gian lùm xùm dư luận, trường hợp cô giáo Quỳnh Trâm được xác định là người liên giới và theo pháp luật hiện hành việc đổi tên của Quỳnh Trâm là đúng.

Trên thế giới, từ năm 1972 Thụy Điển đã cho phép thay đổi nhân thân sau khi phẫu thuật chuyển giới. Một số quốc gia khác như Australia, New Zealand, Đức… đưa vào bộ luật dân sự giới tính “X”, dành cho những người không xác định rõ giới tính, người liên giới tính. Đồng thời, hầu hết quốc gia châu Âu, và một số quốc gia châu Á cũng cho phép đổi tên theo giới tính mong muốn. Những người chuyển giới còn được mở một con đường khác như dùng các loại tên trung tính.

“Ví như ở Australia, chỉ cần một lá thư từ người hành nghề y xác nhận một người đã, đang điều trị chuyển từ giới tính này sang giới tính khác hoặc chứng nhận họ là người liên giới tính, không nhận mình đúng với giới tính sinh ra sẽ được chấp nhận đổi tên”, anh Lương Thế Huy, cán bộ pháp lý của tổ chức ICS cho biết.

Hiện nay, không ít người vẫn nhầm người chuyển giới với người đồng tính hay người liên giới tính.

Những người đồng tính vẫn biết rõ họ là nam hoặc nữ và hài lòng với cơ thể khi mới sinh ra, họ bị hấp dẫn bởi người cùng giới. Trái lại người chuyển giới lại mong muốn được sống với giới tính khác giới tính sinh ra ban đầu. Khi sinh ra là nữ, họ nghĩ mình là nam. Ngược lại sinh ra là nam, sẽ cố gắng phẫu thuật thẩm mỹ để thành nữ.

Còn người liên giới sinh ra có những khiếm khuyết trong bộ phận sinh dục. Họ được pháp luật cho phép phẫu thuật thành giới tính mong muốn, đồng thời cũng được cho phép thay đổi giấy tờ.

Phan Dương

• Một ngày mưu sinh của người chuyển giới qua ảnh
• Tai biến sức khỏe rình rập người chuyển giới